دسته: علوم اجتماعی موقعیت جغرافیایی شهرستان قوچان قوچان یكی از شهرهای مرتفع شمال شرقی استان خراسان است و این شهر در مسیر شاهراه آسیایی مشهد به تهران قرار دارد فاصله این شهر تا مشهد در مسیر این جاده 132 كیلومتر و تا مرز ایران و تركمنستان 58 كیلومتر است بدین ترتیب این شهر از نظر جغرافیایی در مسیر راههای درگز و باجیگران ، نیشابور سبزوار ، شیروان و مشهد قرارگرفته
قیمت فایل فقط 3,900 تومان
بررسی وضعیت اقلیمی شهرستان قوچان ایستگاه سینوپتیك
موقعیت جغرافیایی شهرستان قوچان :
قوچان یكی از شهرهای مرتفع شمال شرقی استان خراسان است و این شهر در مسیر شاهراه آسیایی مشهد به تهران قرار دارد . فاصله این شهر تا مشهد در مسیر این جاده 132 كیلومتر و تا مرز ایران و تركمنستان 58 كیلومتر است / بدین ترتیب این شهر از نظر جغرافیایی در مسیر راههای درگز و باجیگران ، نیشابور سبزوار ، شیروان و مشهد قرارگرفته است ، مسیری كه در واقع همان معبر و گذرگاه اصلی كاروانیان قدیم و شاهراه ارتباطی جدید است . شهر قوچان در دشت قوچان و در عرض جغرافیایی 36.35 الی 37.45 و طول جغرافیایی 47.50 الی 59 قرار گرفته است . و اختلاف ظهر آن با تهران 25 دقیقه و قبله آن 51 درجه و 1 دقیقه و 7 ثانیه می‌باشد . ارتفاع قوچان از سطح دریاهای آزاد 1217 متر می‌باشد .
بررسی جایگاه و نقش شهر در استان ، شهرستان و حوزه نفوذ :
محدوده حوزه نفوذ شهر قوچان همان محدوده سیاسی شهرستان قوچان می باشد و جهت شناخت شهر می‌بایست جایگاه آن حوزه نفوذ مورد بررسی قرار داد و علاوه بر آن ویژگیهای جمعیتی ، فرهنگی ، اقتصادی و ... حوزه نفوذ را نیز باید شناخت .
بدون تردید می‌توان گفت بخش عمده‌ای از فعالیتها و حیات شهرها به وضعیت حوزه نفوذ آنها وابسته می‌باشد و هر چه شهر از حوزه نفوذ وسیعتری بهره‌مند باشد دارای جمعیت ، بازار پویا ، حیات و رونق شهری بهتری خواهند بود چرا كه شهرها خود امكانات مورد نیاز روستاها و حوزه نفوذ خود را تامین می‌كنند و حوزه نفوذ شهری ، منابع مورد نیاز شهرها همچون مواد غذایی اولیه بعضی از صنایع و ... را تامین می‌نمایند و بخصوص این امر در مورد شهرهای میانی و شهرستانها محسوستر می‌باشد .
در منطقه شمال خراسان كه شهر قوچان در آن واقع شده است ، قوچان به دلیل برخورداری از یك سری فاكتورها از حمله موقعیت اداری ، سیاسی ، ارتباطی و نیز نوع خدمات موجود تقریبا شهرهای شیروان ،درگز و بخشی از نواحی اسفراین، نیشابور تحت نفوذ خود داشته است و به عنوان مركز ثقل مسائل مختلف منطقه و مركز آن به شمار می‌رفته است . لیكن با تغییرات بوجود آمده در ساختار اداری و سیاسی كشور و تشكیل شهرستانهای درگز و شیروان و نیز عدم گسترش خدمات در قوچان رفته رفته از اهمیت این شهر كاسته شد بعلاوه رشد و توسعه شهر مشهد به عنوان یك مادر شهر منطقه جذب تمامی امكانات مورد نیاز و از طرفی گسترش امكانات حمل و نقل و راههای باعث شد تا عملاً در سالها قوچان نقش مركزیت خود را در منطقه شمال خراسان از دست بدهد بطوریكه در حال حاضر نفوذ چند نواحی اطراف ندارد . لیكن با توجه به برخورداری از موقعیت ارتباطی مناسب این شهر و با انتقال خدمات از استان به دیگر شهرها ، شهر قوچان در سالهای آتی می‌تواند از جایگاه مهمی در به تحت نفوذ رد آوردن مختلفی همچون درگز ، شیروان ، اسفراین و بخشی از روستاهای اطراف سبزوار، نیشابور و چناران برخوردارند كه دسترسی به این امر مهم در گرو تغییرات در ساختار اداری و سیاسی استان خراسان می‌باشد .
شهرستان قوچان دارای وسعتی حدود 5234 كیلومتر مربع می‌باشد و 67/1 درصد از كل وسعت خراسان را در برمی گیرد . این شهرستان از لحاظ تقسیمات اداری و سیاسی دارای 3 بخش به نامهای مركزی و باجگیران و همچنین 9 دهستان به نامهای دوغایی ، سودلانه ، شیرین دره و قوچان عتیق (در بخش مركزی) ، خبوشان ، شاه جهان ، و سنگر (در بخش فاروج) و دهستان دولتخانه (در بخش باجگیران) می‌باشد .
-جمعیت شهرستان قوچان در سال 1375 بر طبق اطلاعات مركز آمار ایران برابر با 236875 نفر بوده كه رشد سالیانه از 66/0 درصد داشته است . بر طبق مطالعات طرح جامع مشاورات و نتایج بدست آمده از این بررسیها و نیز بررسی شد شهرستان قوچان طی سالهای 1345 تا 1375 و مقایسه آنها رشد جمعیت استان این شهرستان دارای رشد پایینی در سالهایی بوده است بطوریكه رشد جمعیت استان در طی این مدت 2 برابر رشد جمعیت شهرستان بوده و این امر حاكی از مهاجر فرست شدید این شهرستان می‌باشد . بعد خانوار در این شهرستان از 5 نفر در سال 65 به 87/4 نفر در سال 75رسیده كه دلیل كنترل جمعیت و كاهش میزان موالید بوده است .
بررسی تفكیكی تغییرات جمعیت در د بخش جمعیت شهری و جمعیت روستایی در طی سالهای 1345 تا 1375 نشان‌دهنده رشد بسیار پایین‌تر جمعیت روستایی نسبت به جمعیت شهری می‌باشد كه به علت مهاجرت گسترده روستاییان به شهرها و نیز تبدیل شدن دو نقطه روستایی باجگیران و فاروج به نقاط شهری در سالهای 44 تا 65 بوده است . در حال حاضر حوزه نفوذ شهر قوچان شامل سه نقطه شهری قوچان ، فاروج و باجگیران و 333 آبادی مسكون در سال 75 می‌باشد .بر اساس مطالعات انجام شده از مجموع این 333 آبادی 37 روستا (1/11% از كل روستاهای شهرستان) با 31410 نفر جمعیت (4/22% از كل جمعیت حوزه نفوذ) به نامهای فتح‌آباد ، فیلاب ، فخرآباد ، شورك حاجی ، شورك توكچانلو ، زوباران ، مزرج ، آفكاریز ، هی‌هی ، چالاكی ، همت‌آباد ، پیش‌باغان ، قاسم‌آباد ، فرخان علیا و سفلی ، فرخان كهنه ، فرخان‌راه ، علی‌آباد ، كهنه‌مرود ، كلوخی ، نسیم آباد ، سراب ، گوجه ، محب سراج ، نوروزی ، محمدآباد غربی و شرقی ، یزدان‌آباد سفلی و علیا ، جنیدآباد ، شهر كهنه ، فیروز آباد ، قیطاقی ، یوسفخان ، فاروج و دیزاوند در حوزه نفوذ مستقیم شهر قرار دارند . این روستاها در حال حاضر اكثریت نیازهای آموزشی ، بهداشتی ، انتظامی و تجاری خود را روزانه از شهر قوچان تامین می‌كنند .
سایر مراكز و روستاها شامل 2 نقطه شهری فاروج و باجگیران و 296 روستا با 108927 نفر جمعیت (6/77 درصد از كل جمعیت شهرستان قوچان) در حوزه نفوذ غیرمستقیم شهر قوچان واقع شده‌اند .
-ویژگیهای اجتماعی جمعیت : گروه‌های اصلی تشكیل دهنده جمعیت شهرستان قوچان را می توان از نظر اجتماعی به سه دسته مجزا كه هر یك دارای منشاء جداگانه‌ای می‌باشندبه شرح زیر تفكیك كرد:
گروه اول شامل ساكنین اولیه شهرستان قوچان می‌باشد كه فارسی‌زبان هستند و به كشاورزی مشغول می‌باشند.
دومین گروه طوایف تركی را شامل می‌شود كه رد زمان مغولها از آسیای مركزی به این شهرستان كوچ كرده و در روستاهای واقع در دشت زندگی می‌كنند و كشاورز و بطور محدود دامدار می‌باشند.
كردها كه در زمان صفویه به دستور شاه‌عباس به شمال خراسان منتقل شدند و عمدتاً در ارتفاعات شمال خراسان ابتدا بصورت كوچ‌نشینی به دامداری مشغول بوده‌اند و در طی زمان در دره‌ها و كوهپیایه‌ها ساكن شده‌اند و كماكان به دامداری و كشاورزی مشغول می‌باشند . كردهای قوچان اغلب از ایل بزرگ زعفرانلو بوده و به طوایف متعددی از جمله ایزانلو ، امیرانلو و ... تقسیم می‌شدند و دارای روابط اجتماعی مستحكمی با یكدیگر بودند كه در حال حاضر به جز تعدادی محدود از آنها كه كماكان به كوچ‌نشینی مشغول هستند ، ساخت اجتماعی كردها از بین رفته است و سازمان اجتماعی و سیاسی گذشته رد بین آنها مشاهده نمی‌شود ، لیكن كماكان كردها در روابط بین خود به زبان كردی (كرمانجی) صحبت می كنند . در حال حاضر تقریباً افتراق قومی در شهر قوچان از بین رفته و گروه‌های قومی با یكدیگر امتزاج یافته‌اند و زبان مشترك آنها فارسی می‌باشد و مشكلی در روابط بین آنها مشاهده نمی شود . علیرغم اینكه بخش عمده‌ای از جمعیت شهرستان قوچان ساكن شده‌اند . هنوز عده‌ای بصورت كوچ نشینی در این شهرستان زندگی می‌كنند .
فصل دوم :
زمین‌شناسی شهرستان
ناهمواریها و توپوگرافی شهرستان قوچان :
بیشتر منطقه قوچان كوهستانی است و قسمت هموار آن جلگه قوچان – فاروج را در برمی‌گیرد و چون قسمتهای اولیه رود اترك را كه اكنون از شمال شهر می‌گذرد ، شیرین می‌گفته‌اند . بدین جهت مسیر ادامه رود اترك را دره شیرین نام نهاده‌اند وسعت دره در قوچان به طرف جنوب ادامه می یابد و تا ده فیلاب و فتح‌آباد بیشتر می‌گردد و سپس دره كم عمق ایجاد می‌كند كه اولی جاده قدیم قوچان شیروان را در میگیرد و دومی تا فاروج‌آباد ادامه می‌یابد . در شمال دره‌های مفرنقا و چوبی و سیاه دشت و به گنبد و مایوان و استاد را بوجود می‌آورد . شهرستان قوچان توسط ارتفاعات هزار مسجد در شمال و ارتفاعات بینالود در جنوب احاطه شده و مراكز انسانی عمدتاً در حد فاصل این دو رشته كوه و دره‌های موجود در آنها استقرار یافته‌اند .
تقسیم كلی گلسها :
گسلها : در مورد گسلهایی كه در این شهرستان موجود است ، می توان عمدتاً به دو دسته گسل اشاره نمود یكی گسلهایی كه در اثر حركات قائم پی سنگ ایجاد شده در خشكزایی و رسوبگذاری این شهر نقش داشته‌اند كه آنها را گسلهای پی نامند دسته دوم گسلهایی هستند كه بصورت روراندگی در فازهای كوهزایی و همزمان با چین‌خوردگیها پدید آمده‌اند كه تحت عنوان روراندگیها یاد می‌شود .
- گسله‌های پی را می‌توان از نظر جنبش و پی‌آمدهای آن در دو گروه قرارداد – گروه‌هایی كه همزمان را رسوبگذاری فعال توده‌اند كه با ایجاد ساختمانهای هورست .گرابن در تغییر رخساره واحدهای سنگی و نمودهای رسوبی نقش داشته‌اند .
-گروه دیگر كه طی چین‌خوردگیهای شدید آلپ پایانی در اثر حركات پی سنگ فعالیت داشته كه فعالیت تداودی از آنها هنوز ادامه دارد . گسله‌های پی فعال همزمان با رسوبگذاری در محدوده‌های مورد بررسی رخنمون نداشته و پراكندگی آنها عمدتاً مربوط به بخش غربی كله‌داغ است . لیكن گسله‌های فعال در طی كوهزایی در این شهرستان فعال بوده و بصورت گسله‌های امتداد لغز پراكندگی دارند .
مهمترین گسله‌های موجود در محدوده شهرستان به شرح زیر است :
زون گسله قوچان ، رباط
این زن در ناحیه‌ای به عرض 40 كیلومتر باروند se-ne در شمال غرب قوچان قرار دارد كه طول آن 100 كیلومتر می‌باشد و فعالترین گسله آن از نزدیك قوچان می‌گذرد . اثر این گسله بر آبرفتهای حوضه و ایجاد زمین‌لغزه‌های جوان در پیرامون آن بر قداوم فعالیت و حركات آنها دلالت دارد . میزان جابجایی و حركات گسله‌های این زون را می‌توان به روشنی از حركات محور ناودیس یدك دوتنحانه مشاهده كرد . جابجایی امتداد محور چین‌خوردگیها بین فعالیت این گسله‌ها پس از فاز اصلی كوهزایی آلپ است . و از این رو آغاز حركت آنها را آخر میوسن و اوایل پلیوسن دانسته‌اند . امتداد این گسل از محل روستای تبارك‌آباد می‌گذرد .
گسل یدك :
گسل سراسری یدك كه مشال و جنوب حوضه را به هم متصل كرده و با عبور از غرب روستای یدك ارتفاعات شمالی و جنوب حوضه آبریز رودخانه تبارك را به هم مربوط می‌سازد این گسل با عبور از سازندهای سنگانه ، تیركان و سرچشمه تاثیرات عمیقی بر روی آنها گذاشته است در قسمت شرقی این گسل در ارتفاعات كوه رویش دو گسل كوچك با زاویه نسبتاً عمودی نسبت به گسل یدك در داخل سازند تیركان قرار دارد .
گسله قوچان ، چاپانلو
حلول این گسل حدود 80 كیلومتر است و امتداد آن از شهر كهنه می‌گذرد .
گسله خبوشان ، قره‌چه
این گسل به طول 60 كیلومتر و بصورت قوسی در شمال غرب به گسله چاپانلو می‌پیوندد .
وجود گسله‌ها و روراندگیهای فراوان در دشت قوچان شیروان باعث زلزله خیزی منطقه شده است و تاكنون نیز زلزله‌های زیادی به وقوع پیوسته است .
زمین‌شناسی منطقه شمال خراسان (سابق)
در بحث مربوط به زمین‌شناسی به دلیل قرار گرفتن شهرستان قوچان در شمال استان خراسان و از طرفی به دلیل نوع كاركرد این عناصر به صورت محلی بر وضعیت زمین‌شناسی شمال استان تاكید بیشتری شده است .
از نظر زمین‌شناسی منطقه شمال خراسان به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود :
الف : محدوده زون‌كپه داغ در شمال كه بخش اعظم منطقه را پوشانده است .
ب : محدوده زون بینالود كه قسمتی از نواحی جنوبی منطقه را شامل می‌شود.
زون كپه‌داغ یكی از واحدهای زمین‌شناسی ایران است و محدوده شمال خراسان و قسمتی محدود از استان گلستان را شامل می‌شود ، كه حاصل رسوبگذاری فاز كوهزایی كامبرین پیشین می‌باشد . مجموعه توالی رسوبات دریایی این زون به حدود 8000 متر می‌رسد . تشكیلات زمین‌شناسی موجود در این منطقه به ترتیب سنی از قدیم به جدید به شرح زیر است :
1-دوران دوم (ژوراسیك) شامل سازندهای شمشك ، چمن بید و مزدوران می‌باشد . لیتولوژی آن شامل تناوبی از ماسه سنگ ، شیل ، سنگ سیلتی ، مارن ، آهكهای مارنی و دولومیت است و در جنوب غربی منطقه كوههای كورخود ، آلاداغ رخنمون دارد .
(دوره كرتاسه) این دوره شامل سازندهای شوریجه ، تیرگان ، سرچشمه ، سنگانه ، اتامیر ، آبدراز و كلات است .
-لیتولوژی سازند شوریجه لایه‌های قرمزی از ماسه‌سنگ ، كنگلومرا و شیل قرمز است و در ارتفاعات آلاداغ ، كورخود ، شمال قوچان ، شمال شرقی رادكان و ... رخنمون دارد .
-لیتولوژی سازند تیرگان كه بر روی شوریجه واقع شده آهكهای منخلخل به رنگ خاكستری ولایه‌هایی از آهك مارنی و مارن تشكیل شده است . گسترش این سازند در بخشهای چین خورده منطقه مشاهده می‌شود .
-لیتولوژی سازند سرچشمه شیلهای خاكستری روشن و باندهایی از آهك فسیل‌دار و در شمال رادكان، ارتفاعات شمال قوچان ، بجنورد ، مشهد و چناران پراكنده می‌باشد .
-لیتولوژی سازند سنگانه شامل شیلهای سیاه و لایه‌هایی از ماسه سنگ و سنگ سیلیسی است و دارای گسترش وسیعی در كوهستانهای شمال و مركز منطقه است .
-لیتولوژی سازند اتامیر شامل ماسه سنگ و شیلهای سبز زیتونی ، آهكهای مارنی سفید رنگ ، آهكهای ماسه‌ای كرم رنگ و ... می‌باشد و در ارتفاعات شمالی و غربی منطقه و ... مشاهده می‌شود .
3-دوران سوم (پالئوژن) این تشكیلات در منطقه كپه‌داغ شامل سازندهای پسته لیق ، چهل‌كمان و خانگیران می‌باشد . لیتولوژی آنها ماسه‌سنگ ، سنگ سیلتی ، شیلهای رسی ، آهك ، مارن و شیلهای سیلیتی و مارنی به رنگ سبز خاكستری است و گسترش آن غرب شهرستان بجنورد ، شمال غربی بجنورد ،بخشهای مركزی منطقه و ... می‌باشد .
4-دوان سوم (نئوژن) این تشكیلات شامل طبقاتی از مارن ،ماسه‌سنگ ، سنگهای ولكانیكی و ... است. گسترش آن در جنوب شرقی منطقه ، كوههای شرقی ، حاشیه شمالی دشت كشف‌رود ، شمال شرقی چناران و ... می‌باشد .
5-دوران چهارم (كواترنری) نهشته‌های دوران چهارم كواترنری تقریباً تمامی دشتها ، دره‌ها و حواشی رودخانه‌ها را پوشانده و شامل زمینهای حاصلخیز رسوبی است كه عمده فعالیتهای انسانی بر روی آنها انجام می‌شود .
وضعیت عمومی چین‌خوردگیها در زون‌كپه‌داغ شمال غربی – جنوب شرقی است و مهمترین گسلهای موجود در آن گسل‌تراستی آشخانه ، كورخود ، تازه‌قلعه ، قوچان – رباط ، باغان ، رباط ، خبوشان – قره‌جه ، رباط قربه‌بین ، گسل شمال دشت چناران ، گسل بهمن‌خان و ... می باشند .
لرزه‌خیزی این منطقه با توجه به وجود گسلهای فعال زیاد می‌باشد كه تاكنون زلزله‌های مخرب زیادی در این منطقه بوقوع پیوسته و خرابیهای فراوانی را به بار آورده است .
زون بینالود كه بخشهای جنوبی منطقه شمال خراسان را پوشانده ، جزء ایران مركزی محسوب می‌شود، كه خصوصیات بارز آن فعالیتهای آذرین درونی و گسترش قابل توجه رسوبات نوع فلیش در حوزه است . رسوبات فلیش جزء رخساره‌های ضمن كوهزایی محسوب می‌گردند ، كه در مرحله اصلی چینخوردگی تشكیل می‌شوند و مشخصه اصلی آنها اجزاء آواری آن است . این رسوبات ویژگی رسوبات دریایی منطقه كم عمق تا عمق متوسط را دارا هستند . تشكیلات زمین‌شنای موجود در این محدوده بشرح ذیل می‌باشند :
1-دوران دوم زمین‌شناسی (ژوراسیك) : سازندهای دوره ژوراسیك در زون بینالود عبارتند از فیلیت مشهد ، سازندهای معادل شمشك ، دلیچای ولار .
لیتولوژی سازند فیلیت مشهد بصورت سنگهای متورق با دگرگونی ضعیف در حد رخساره شیستهای سبز بوده كه عمدتاً شامل اسپلت ، كالك شیست و فیلت به رنگ خاكستری تیره می‌باشند . گسترش این سازند در جنوب منطقه منطبق بر كوههای بینالود می‌باشد .
لیتولوژی سازند شمشك تناوبی از لایه‌های ماسه‌سنگ ، شیل و كنگلومرا می‌باشد و از گسترش محدودی برخوردار است .
لیتولوژی سازند دلیچای عموماً سنگ آهك مارنی و مارن به رنگ خاكستری روشن تشكیل شده است . گسترش آن بصورت محدود در جنوب منطقه می‌باشد .
لیتولوژی سازند لار سنگهای آهكی به رنگ روشن تا خاكستری می‌باشد . این سازند از گسترش بیشتری برخوردار است و شامل ارتفاعات جنوبی منطقه می‌باشد . چشمه‌های آب فراوان موجود در ارتفاعات جنوبی منطقه ناشی از وجود آهكهای كارستیك این سازند است .
2-دوران چهارم (نهشته‌های كواترنری) : این نهشته‌ها حاصل فعالیتهای یخچالی دوران چهارم زمین‌شناسی هستند كه شامل رسوبات و عناصر آواری در اندازه‌های مختلف می‌باشند كه هر چه از ارتفاعات به سمت دشت هاحركت نماییم رسوبات ریزتر می‌گردند . فعالیتهای كشاورزی عمدتاً بر روی رسوبات دوران چهارم زمین‌شناسی انجام می‌شوند.
فعالیتهای گسلی زون بینالود اغلب در آهكهای دوران ژوراسیك دیده می‌شود ، كه جهت آنها به موازات ارتفاعات شمال غربی – جنوب شرقی می‌باشند . مهمترین گسلهای موجود در زون بینالود عبارتند از گسل شاندیز ، سنگ بست ، گسل نیشابور ، گسل اخلمد ، گسل كلاته زمان و ... ، كه فعالیتهای آنها باعث بوجود آمدن زلزله‌های متعددی در منطقه می شود .
وضعیت خاك
منطقه مورد مطالعه بدلیل برخورداری از وضعیت مناسب توپوگرافی ، اقلیم معتدل و ... از شرایط مساعدی برای تشكیل خاكهای مناسب برای فعالیتهای كشاورزی برخوردار می‌باشد . لیكن این منابع بدلیل كوهستانی بودن منطقه محدود است و عمدتاً در دشتهای مشهد ، شیروان ، قوچان ، دشت بجنورد ، سملقان ، قره‌میدان ، درگز ، سرخس و دره‌های واقع در ارتفاعات و ... واقع شده‌اند . وضعیت خاك منطقه شمال خراسان بر اساس گزارش مهندسان مشاور ستكوپ بشرح زیر است:
دشت قوچان – شیروان
خاكهای دشت قوچان – شیروان از بافت متوسط برخوردار هستند و فاقد شوری می‌باشند . خاكهای این ناحیه برای فعالیتهای كشاورزی مساعد است و امروزه در این ناحیه یكی از متمركزترین فعالیتهای كشاورزی استان انجام می‌شود كه راندمان اغلب محصولات آن بیش از استان خراسان می‌باشد .
2-دشت درگز
خاكهای این دشت به سه قسمت تقسیم می شوند : الف :خاكهای درونگر كه رسوبی با بافت لیمونی هستند و شوری خاك آن را تهدید می‌كند . ب : خاكهای دشت نوخندان كه خاكهایی لیمونی ، رسوبی و عمیق هستند و قابلیت كشتهای مختلف را دارند . ج :خاكهای قسمتی مركزی كه دارای خاكهای لیمونی و مناسب برای كشاورزی هستند .
3-شهرستان بجنورد
خاكهای این شهرستان نیز به دو بخش تقسیم می‌شوند : الف : خاكهای آبرفتی عمیق با بافت لیمون و رس دشت بجنورد . ب: خاكهای دشت سملقان كه لیمون رسی با شوری كم و مناسب برای كشتهای مختلف هستند .
3-خاكهای سرخس
خاكهای این ناحیه رسوبی و با اندكی نمك مخلوط هستند و با محدودیت چندانی برای كشتهای مختلف مواجه نمی‌شوند .
5-خاكهای مشهد – چناران
رسوبات حاصل از دوران چهارم زمین‌شناسی باعث شده است تا دشت مشهد از حاصلخیزی برای فعالیتهای كشاورزی برخوردار باشد كه عمدتاً با محدودیتی جهت كشتهای مختلف مواجه نمی‌باشد .
6-خاكهای شهرستان اسفراین
منابع خاك این شهرستان به سه بخش تقسیم می‌شوند :الف : بخش جام و سنخواست كه شامل خاكهای لیمونی و رسی است . ب : دشت اسفراین شامل خاكهای لیمون رسی ، لیمون شنی و شوری كم است . ج :بخش قره‌سو خاك قابل آبیاری با بافت متغیر و مناسب برای كشتهای مختلف می‌باشد .
7-دشت جاجرم
این دشت در جنوب غربی منطقه شمال خراسان واقع شده و بدلیل خشك بودن اقلیم آن و وجود لایه‌های نئوژن در سطح زمین در قسمتهای جنوبی آن با شوری شدید خاك و كویر مواجه است . لیكن قسمتهای شمالی این دشت همچون اراضی درق و شمال جاجرم مناسب برای كشتهای شورپسند می‌باشد .
بطور كلی از نظر خاك و نوع آن بخصوص در دشتهای شمال خراسان با محدودیتی مواجه نمی‌باشد و عمدتاً خاكهای این منطقه برای فعالیتهای كشاورزی مناسب هستند . لیكن با دو عامل محدودكننده مواجه می‌باشند :
1-فرسایش زیاد ، بخصوص در حواشی رودخانه‌ها و مسیلها با توجه به شیب زیاد دره‌ها .
2-محدودیت آب .
كه در صورت رفع این دو عامل كشاورزی منطقه بیش از پیش شكوفا خواهد شد .
پوشش گیاهی
شرایط مناسب اقلیمی همراه با خاكهای حاصلخیز باعث شده تا منطقه شمال خراسان از پوشش گیاهی مناسبی نسبت به دیگر مناطق استان برخوردار گردد . بطوریكه از دیرباز این منطقه مركز عمده پرورش دام و زندگی عشایر به شمار می‌رفته است . اگر چه بهره‌برداری بی‌رویه در طول تاریخ باعث انهدام بخش عمده‌ای از منابع منطقه شده است ، لیكن كماكان این منطقه از شرایط پوشش گیاهی مناسبی نسبت به دیگر مناطق برخوردار می‌باشد . جوامع عمده گیاه منطقه شمال خراسان به شرح زیر است :
الف : جوامع جنگلی
جنگلهای پهن‌برگ بلوط : این جنگلها در ارتفاعات رشته كوه آلاداغ در غرب منطقه قرار گرفته‌اند كه در واقع ادامه جنگلهای خزری در شمال خراسان هستند . گونه های غالب درختی این جنگلها عبارتند از بلوط زرشك ، ارس ، ارغوان ، زالزالك وحشی و ...
جنگلهای پهن‌برگ پسته : این جنگلهای منحصر به فرد كه از گونه پسته معمولی می‌باشند فقط در سمبل استان خراسان در منطقه خواجه از توابع شهرستان سرخس و منطقه تلگرد از كلات نادر و تازان‌قابه در منطقه راز و جرگلان واقع شده‌اند و گونه‌های غالب آن پسته معمولی ، ارس ، بنه و زرشك و ... می‌باشد .
جنگلهای پراكنده ارس : این جنگلها در سرتاسر ارتفاعات هزارمسجد و بینالود پراكنده هستند و در گذشته تقریبا تمامی منطقه را پوشانده بودند . لیكن به دلیل استفاده بی‌رویه و تخریب آن جهت احداث خانه و سوخت و همچنین تولید ذغال از بین رفته و بصورت پراكنده در شمال خراسان قرار دارند كه مهمترین آنها جنگلهای ارس ، آلاداغ ، گلول‌شیروان ، لائین‌نو هزار مسجد ، شمخان قوچان و تندوره درگز می‌باشند .
ب :جوامع مرتعی : جوامع گیاهی مرتعی شمال خراسان به شرح زیر می باشند :
مراتع ییلاقی یا كوهستانی : تقریباً كلیه ارتفاعات شمال خراسان به صورت مراتع ییلاقی مورد استفاده دامداران می‌باشد و در واقع از گذشته‌های دور دامداران مناطق بیابانی اطراف جهت ییلاق به این ارتفاعات می‌آمده‌اند و به همین جهت مراتع آن از اهمیت زیادی برخوردار است . مهمترین گونه‌های گیاهی آن كلاه میرحسن ، گون ، كتیرا ، خارگونی ، قیاق ، علف باغ و ... می‌باشند .
مراتع دشتی یا قشلاق : این مراتع از نظر توپوگرافی در تپه‌ماهورها و یا دشتهای منطقه واقع شده و به لحاظ اینكه دامداران در فصل سرد سال عمدتاً دامهای خود را در این مناطق نگهداری می‌كنند . به مراتع قشلاقی معروف شده‌اند ، معروفترین مراتع قشلاقی شمال خراسان دشت درگز ، سرخس ، پاكوه مشهد ، دشت جاجرم ، مانه و سملقان بجنورد و ...می‌باشند. گونه‌های غالب گیاهی در این مراتع درمنه، قیچ ، تاغ ، كلاه میرحسن ، خارشتر ، كنگرها و ... هستند .
بررسیها و آمار و اطلاعات موجود نشان می‌دهد ، مجموع مساحت مراتع شمال خراسان 4032730 هكتار می‌باشد كه از این مقدار 507072 هكتار 7/12 درصد مراتع خوب ، 1201218 هكتار 7/29 درصد مراتع متوسط و 232440 هكتار 6/57 درصد مراتع فقیر هستند . همچنین 1/36 درصد مراتع در شهرستان بجنورد ، 72/8 درصد اسفراین ، 33/5 درصد شیروان ، 41/8 درصد قوچان ، 16/10 درصد درگز ، 47/6 درصد چناران ، 4/12 درصد مشهد و 8/11 درصد شهرستان سرخس قرار دارند .
جدول (5) وسعت و كیفیت مراتع شمال خراسان را به تفكیك شهرستان نشان می‌دهد .
مسائل كلی زمین‌شناسی (جنس خاك ، زلزله ، آبهای زیرزمینی و غیره)
-زمین‌شناسی
كوهستانهای شمال شرقی منطقه قسمتی از رشته‌كوه‌های كپه‌داغ بوده و از ترادف رسوبات هم‌شیب ژوراسیك تا میوسن تشكیل شده كه بر روی طبقات چین‌خورده و دگرشیب تریاس قرار گرفته‌اند و در دوره یلیوسن دچار چینخوردگی ملایمی شده‌اند . ترادف لیتولوژیكی آنها عبارت از ماسه‌سنگهای دریایی كم‌عمق با رسوبات قاره‌ای مربوط به ژوراسیك میانی تا الیگوسن و طبقات قاره‌ای قرمز و كنگلومراهای میوسن می‌باشند .
در نزدیكی شهر قوچان وسیعتر رسوبات مربوط به كرتاسه وجود دارند كه در برخی نقاط توسط كنگلومراهای میوسن احاطه شده‌اند . كوهستانهای این منطقه به شدت توسط یخچالهای طبیعی فرسایش یافته‌اند .
كوهستانهای جنوب غربی عبارت از امتداد كوهستانهای بینالود در جنوب شرقی و كوهستانهای البرز در غرب می‌باشند . این كوهستانها از نظر تكتونیكی كاملاً از كوههای كپه‌داغ متمایز می‌باشد این كوهستانها از سنگهای رسوبی ژوراسیك تا كرتاسه تشكیل شده و دارای مقداری فعالیتهای آتش‌فشانی و فاقد رسوبات بوده و بر روی هسته الپی بایكالین كوهزایی آلپ قرار دادند بررسیهای شركت ملی نفت ایران نشان می‌دهد كه سنگهای آهكی كرتاسه فوقانی در نزدیكی قوچان حالت غالب داشته ولی وجود احتمالی سنگهای آهكی اوریبتولین دار مربوط به دوره كرتاسه تحتانی تا میانی را نفی نمی‌نماید . این رسوبات در دوره‌های پالئوسن ، الیگوسن و میوسن دچار چینخوردگی شده و در امتداد حاشیه جنوب غربی كوهستانهای بینالود صفحات گسله با زاویه تند مشخص گردیده است .
نقشه‌های زمین‌شناسی منطقه نیز حاكی است در شمال شهر قوچان كلیه سنگها رسوبی بوده و به صورت لایه‌های مختلفی با ضخامت‌های گوناگون به چشم می‌خورد . عمده‌ترین سنگ رسوبی كه در این منطقه برونزد دارد سنگهای آهكی اوربیتولین‌دار مربوط به سازند تیرگان و همچنین سنگهای شیل خاكستری و مارن مربوط به سازند سنگانه و مارن كمرنگ اوربیتولین‌دار مربوط به سازند سرچشمه.
در مطلع‌الشمس و طریق‌الحقایق آمده است كه در سال 1267 هجری قمری زلزله عظیمه‌ای روی داد كه زیاده از 2000 نفس زیر آوار هلاك شده و تاریخ این داهیه (قوچان خراب شد) یافتند دیگر باره خانه‌ها را عمارت كردند و در حقیقت شهر تازه‌ای ساختند و باز در سال 1278 هجری قمری زلزله دیگری آمد و خرابی فاحش وارد آورد و تاریخش را (قوچان جدید خراب شد)گفته‌اند .
و نیز در شب 11 رجب 1311 هجری قمری زلزله شدیدی در قوچان عتیق روی داد كه كلیه بنا و عمارات شهر ویران گردید و تنها بارگاه آستانه امامزاده سطان ابراهیم‌علیه‌السلام از آسیب مصون مانده تلفات زیاد و خسارت سنگین این زلزله كه به نوشته مولف فرهنگ جغرافیایی ایران به حدی بوده كه تنها 10000 نفر نفوس تلف شده است .
در كتاب بحرالفواید چنین می‌نویسد كه در شب هشتم جمادی الاولی 1311 هجری سه ساعت از شب گذشته زلزله سختی به قوچان روی داد كه باعث اتلاف 12 هزار نفوس شد .
در هزار و سیصد و حادی عشر شهر قوچان شد همه زیر و زبر
و آخرین زلزله در سال 1312 هجری بوقوع پیوسته كه علاوه بر تلفات جانی شهر را بكلی ویران ساخته است . در این موقع عده كمی حدود 8000 نفر كه مانده بودند شهر ویران شده را تخلیه كرده و به محل قوچان جدید مهاجرت كردند و عده‌ای هم در دهات و در شهرهای دوردست پراكنده گردیدند (فرهنگ جغرافیایی ایران – ص 307-جلد نهم)
شهر قوچان گشت ویران از حدوث زلزله گفته تاریخش غریق1312 در وقوع زلزله
در شب پنجم ماه رمضان سال 1314 هجری قمری چهار دفعه زلزله روی داد اما صدمه به اهالی نرسید از زمان مسافرت لردكرزن به آنجا كه در سال 1889 میلادی روی داد جمعیت قبل از زلزله حدود 12000 نفر بوده كه در زلزله سال 1270 هجری شمسی غیر از 1000 نفر كه ماندند بقیه مردم تلف شدند قوچان فعلی به فاصله 12 كیلومتری قوچان قدیم (شهر كهنه) پس از زلزله اخیر بنا گردید .
در نقشه زمین‌شناسی و پراكندگی كسلها كه توسط سازمان‌شناسی كشور تهیه شده است گسلهای فراوانی با جهت شمالی – جنوبی در شمال شهر قوچان بر روی نقشه زمین‌شناسی به چشم می‌خورد كه در مطلع‌الشمس و طریق الحقایق آمده است كه در سال 1267 هجری قمری زلزله عظیمه‌ای روی داد كه زیاده از 2000 نفس زیر آوار هلاك شده و تاریخ این داهیه (قوچان خراب شد ) یافتند دیگرباره خانه‌ها را عمارت كردند و در حقیقت شهر تازه‌ای ساختند و باز در سال 1278 هجری قمری زلزله دیگری آمد و خرابی فاحش وارد آورد و تاریخش را (قوچان جدید خراب شد) گفته‌اند .
و نیز در شب 11 رجب 1311 هجری قمری زلزله شدیدی در قوچان عتیق روی داد كه كلیه بنا و عمارات شهر ویران گردید و تنها بارگاه آستانه امامزاده سلطان ابراهیم علیه‌السلام از آسیب مصون مانده تلفات زیاد و خسارت سنگین این زلزله كه به نوشته مؤلف فرهنگ جغرافیایی ایران به حدی بوده كه تنها 10000 نفر نفوس تلف شده است .
در كتاب بحرالفواید چنین می نویسد كه در شب هشتم جمادی‌الاوری 1211 هجری سه ساعت از شب گذشته زلزله سختی به قوچان روی داد كه باعث اتلاف 12 هزار نفوس شد.
در هزار و سیصد و حادی عشر شهر قوچان شد همه زیر و زبر
و آخرین زلزله در سال 1312 هجری بوقوع پیوسته كه علاوه بر تلفات جانی شهر را بكلی ویران ساخته است . در این موقع عده كمی حدود 8000 نفر كه مانده بودند شهر ویران شده را تخلیه كرده و به محل قوچان جدید مهاجرت كردند و عده‌ای هم در دهات و در شهرهای دوردست پراكنده گردیدند (فرهنگ جغرافیایی ایران – ص 307-جلد نهم)
شهر قوچان گشت ویران از حدوث زلزله گفته تاریخش غریق 1312 در وقوع زلزله
در شب پنجم ماه رمضان سال 1314 هجری قمری چهاردفعه زلزله روی داد اما صدمه به اهالی نرسید از زمان مسافرت لرد زدن به آنجا كه در سال 1889 میلادی روی داد جمعیت قبل از زلزله حدود 120000 نفر بوده كه در زلزله 1270 هجری شمسی غیر از 1000 نفر كه ماندند بقیه مردم تلف شدند قوچان فعلی به فاصله 12 كیلومتری قوچان قدیم (شهر كهنه)پس از زلزله اخیر بنا گردید .
در نقشه زمین‌شناسی و پراكندگی گسلها كه توسط سازمان زمین‌شناسی كشور تهیه شده است گسلهای فراوانی با جهت شمالی – جنوبی در شمال شهر قوچان بر روی نقشه زمین‌شناسی به چشم می‌خورد كه حكایت از فعالیت حركات درونی زمین می‌باشد . این گسلها كه عمدتاً بر روی سنگهای رسوبی شمال شهر قوچان (كوههای الله‌اكبر) مشاهده می‌شود بر اثر چینخوردگی كه در این منطقه اتفاق افتاده و یا در حال روی دادن است می‌باشد .
در جنوب شهر قوچان با توجه به آذرین بودن سنگها و انعطاف‌پذیری بیشتری كه در این نوع سنگها وجود دارد گسل كمتر به چشم می‌خورد و تنها چند گسل كوچك فرعی در مقیاس بسیار محدود مشاهده می‌شود .
تكنوتیك
-منطقه قوچان دارای تعدادی گسل می‌باشد كه در نتیجه فشارهای جنوب غربی به شمال شرقی و حركت جنوب شرقی بلوك تكتونیكی آسیا بوجود آمده‌اند . این گسلها به عنوان گسلهای ناشی از حركات راست بر شناخته می‌شوند كه جهت شمال غربی به جنوب شرقی و یكی از آنها بنام باغان گرماب مرتباً تحت تاثیر زمین لرزه بوده و از حدود 20 كیلومتری قوچان می‌گذرد .
-شناوری قاره‌ای خاورمیانه و اثرات آن بر زمین‌شناسی ایران توسط تكین (TAKIN) مورد بحث قرار گرفته و طبق نظریه نامبرده حركات مداوم در صفحه تكتونیكی هندوستان در جهت شمالی در اوایل دوران سوم احتمالاً بروز تغییر شكلهایی در ایران وچرخش صفحات موزائیكی شرق ایران (نظیر بلوك لوت) را موجب شده‌اند .
-همچنین طبق گزارش تكین (TAKIN) در اواخر دوره سوم ایجاد دریای سرخ و خلیج عدن توسط حركات شمال شرقی قاره عربستان به همراه حركات جنوب شرقی اوراسیا باعث بوجود آمدن نیروهای فشاری در جهت شمال شرقی و حركات راست بر دو جهت شمال غربی به جنوب شرقی شده‌اند . شدیدترین تغییر شكلها در حاشیه قاره عربستان بروز كرده ولی زیر راندگی قاره عربستان سبب تشكیل چین‌خوردگیها و فعال شدن گسلهای قدیمی در اغلب نقاط ایران گردیده است . این حركات همچنان ادامه داشته و طبق نظریه‌های نوروزی این حركات دلیل بروز زمین‌لرزه‌های فعلی می‌باشد .
جهت دریافت فایل بررسی وضعیت اقلیمی شهرستان قوچان ایستگاه سینوپتیك لطفا آن را خریداری نمایید
قیمت فایل فقط 3,900 تومان
برچسب ها : بررسی وضعیت اقلیمی شهرستان قوچان ایستگاه سینوپتیك , دانلود بررسی وضعیت اقلیمی شهرستان قوچان ایستگاه سینوپتیك , پوشش گیاهی , الگوهای توسعه , ناهمواریها و توپوگرافی شهرستان , وضعیت اقلیمی شهرستان قوچان , شهرستان قوچان , ایستگاه سینوپتیك , وضعیت الیمی , علوم اجتماعی , پروژه دانشجویی , دانلود پژوهش , دانلود تحقیق , پایان نامه , دانلود پروژه