دسته: علوم انسانی مقاله بررسی جامع جنگ های صلیبی در 80 صفحه ورد قابل ویرایش
قیمت فایل فقط 3,000 تومان
مقاله بررسی جامع جنگ های صلیبی در 80 صفحه ورد قابل ویرایش
جنگهای صلیبی : 1095-1291
I - علل
جنگهای صلیبی اوج حواث قرون وسطی و شاید جالبترین واقعه ای بود كه در تاریخ اروپا وخاور نزدیك روی می داد. اكنون دو دین بزرگ جهان ،اسلام و مسیحیت ، بعد از قرنها مناظره،سرانجام آن را به حكمیت نهایی بشرـ یعنی به میدان جنگ – واگذارمی كردند. تمام ترقیات قرون وسطایی ، جمیع عرصة‌بازرگانی و جهان مسیحی ،همة‌شور و اعتقاد مذهبی ،وكلیة‌قدرت فئودالیسم و فریبندگی شوالیه گری در دویست سال جنگی كه برای بشر و منافع بارزگانی در گرفت به اوج كمال و ذروة‌اعتلا رسید.
اولین علت مستقیم جنگهای صلیبی پیشتازی تركان سلجوقی بود. دنیا خود را با سلطة‌مسلمانان بر خاور نزدیك وفق داده بود. خلفای فاطمی مصر در حكومت بر فلسطین طریق مدارا پیش گرفته بودند و ،صرف نظر از چند واقعة استثنایی ، فرقه های مسیحی آن سامان از آزادی زیادی در پیروی از تعالیم دینی خویش برخوردار بودند. حاكم،خلیفة دیوانة‌قاهره، كلیسای قیامت را ویران كرده بود ( 1010)لكن خود مسلمانان مبالغ معتنا بهی خرج تعمیر مجدد آن كرده بودند. در سال 1047،جهانگرد و شاعر ایرانی، ناصر خسرو ، كلیسای مزبور راجنین توصیف كرد:«… جایی وسیع است چنانكه هشت هزار آدمی را درآن جای باشد،همه را به تكلف بسیار ساخته از رخام رنگین و نقاشی و تصویر ، وكلیسا را از اندرون به دیباهای رومی آراسته مصور كرده و بسیار زر طلا بر آنجا به كار برده ، و صورت عیسی علیه السلام را چد جا ساخته كه بر خری نشسته .»
این فقط یكی از كلیساهای متعدد در بیت المقدس بود . زایران مسیحی حق داشتند آزادانه به اماكن متبر كه رفت و آمد كنند، سالیان سالیان سال بود كه زیارت فلسطین نوعی عبادت یا كفاره محسوب می شد،همه جا اروپا ،انسان كسانی را می دید كه برگهای نخل فلسطین را چلیپا وار، به نشانة‌زیارت از اماكن متبر كه ،زیور تنپوش خویش می كردند.،پیرز پلومن معتقد بود كه این قبیل افراد «رخصت داشتند كه از آن پس تمام عمر سخن دروغ بگویند .» لكن در 1070 تركان بیت المقدس را از چنگ فاطمیان بیرون آوردند، و زایران مسیحی از این پس ناقل روایاتی بودند دربارة‌تعدی تركان وبی حرمتی
آنها نسبت به اماكن متبركه. طبق روایتی قدیمی كه صحت آن مسلم نیست ،یكی از زایران به نام پیر لومیت ( پیر منزوی )از جانب سیمون ،بطرك بیت المقدس ،نامه ای نزد پاپ اوربانوس دوم به رم آورد كه در طی آن تعقیب و آزار مسیحیان فلسطین بتفصیل بیان ،
واز پاپ عاجزانه تقاضای كمك شده بود (1088).
دومین علت مستقیم جنگهای صلیبی تضعیف خطرناك امپراطوری بیزانس بود. امپراطوری مزبور مدت هفت قرن میان تقاطع بزرگراههای اروپا و آسیا قرار داشت ومانع تهاجم لشكریان آسیایی وخیل جماعات چادرنشین استپها به اروپا بود. اكنون این امپراوری بر اثر نفاقهای داخلی، بدعتهای مخرب، و شقاق 1054 كه مایة‌جدایی آن از غرب شده بود، آن قدر ضعیف بود كه دیگر نمی توانست موفق به انجام این امر خطیر تاریخی شود. در حالی كه بلغارها، پجنگها ، كومانها ،, وروسها بر دروازه های اروپایی آن هجوم می بردند،تركان مشغول تكه تكه كردن ایالات آسیایی آن امپراطوری بودند. در 1071
سپاهیان بیزانس تقریباً در مناذگر تارومار شدند . تركان سلجوقی ادسا{ الرهایا اورفه }، انطاكیه ( 1085)، طرسوس، حتی نیقیه را تسخیر كردند واز آن سوی بوسفور چشم برخودشهر قسطنیه دوختند. امپراطور آلكسیون اول (1081-1118)، با امضای عهدنامة‌خفت آوری ،بخشی از آسیای صغیر را نجات بخشید، لكن برای مقابله با هجومهای بیشتر فاقد قوای نظامی بود. اگر قسطنطنیه به دست تركان می افتاد،تمامی اروپای خاوری در برابر لشكریان آنها مفتوح می شد وفتح تور ( 732) بی نتیجه می ماند. آلكسیوس غرور مذهبی را فراموش كرد،سفرایی نزد پاپ اور بانوس دوم و شورای
پیاچنتسا گسیل داشت،واروپای لاتین را تشویق كرد اورا در هزیمت دادن تركان از اروپا یاری كند. آلكسیوس می گفت كه مبارزه با این جماعت كفار در خاك آسیا عاقلانه تر خواهد بود تاآنكه دست روی دست نند و منتظر سیل آنها از طریق شبه جزیرة‌باكان به
پایتختهای اروپایی باشند. سو مین علت مستقیم جنگهای صلیبی حس جاه طلبی شهرهای ایتالیایی مانند پیزا،جنوا،ونیز، وآمالفی بود كه می خواستند دامنة‌قدرت تجاری روزافزون خود را بسط دهند. هنگامی حوزة حكومت مسلمین را در اسپانیا كاهش دادند (از 1085 به بعد)،مدیترانة باختری به روی بازرگانان مسیحی بازشد. شهرهای ایتالیایی از راه بنا
صادر كنندة كالاهای داخلی و مصنوعات ورای آلپ ثروتمند تر و نیرومندتر شدند و در صدد بر آمدند به برتری مسلمانان در مدیترانة‌خاوری پایان دادة‌بازارهای خاور نزدیك را به روی امتعة اروپای باختری بكشانید.م اطلاع نداریم كه این سوداگران ایتالیایی تا چه حد به شخص پاپ تقرب داشتند. تصمیم نهایی از جانب خود اوربانوس گرفته شد. این فكر به مخلیة سایر پاپها هم خطور كرده بود. مثلا ژربر، كه به اسم سیلوستر دوم مقام یاپی را احراز كرد،از عالم مسیحیت خواستار نجات بیت المقدس شد،و بنا به اصرار او جماعتی از مبارزان مسیحی بی نتیجه قدم به خاك سوریه گذاشتند(حد1001). گرگوریوس هفتم در گرماگرم مبارزة‌متهدم كننده ای با هانری چهارم گفته بود:«جان بر كف نهادن در راه نجات اماكن متبركه در نظر من بمراتب خوشتر است تا حكومت بر عالمی.» هنگامی كه اوربانوس در مارس 1095 ریاست شورای پیاچنتسا را به عهده گرفت، آتش آن مبارزه هنوز سرد نشده بود. در این شورا اوربانوس به حمایت از تقاضای سفیران آلكسیوس سخن گفت ،اما توصیه كرد تا مجمع عظیمتری به نمایندگی از جانب قاطبة‌مسیحیان برای اعلام جنگ علیه اسلام تشكیل نشده است، در گرفتن تصمیم شتاب نورزند.م احاطة وی بر اوضاع زیادتر ازآن بود كه تصور كند در چنین امر
خطیری،در یك سرزمین دور دست ، پیروزی مسیحیان قطعی باشد. بی شك اوربانوس پیش بینی می كرد كه شكست در این مهم به حیثیت مسیحیت وكلیسا سخت لطمه خواهد زد.شاید اشتیاق داشت كه جنگجویی نامرتب بارونهای فئودال و دزدان دریای نورمان را به صورت مبارزه ای مقدس درآورد و اروپا و امپراطوری بنزانس را از خطر مسلمانان برهاند. آرزوی اوربانوس آن بود كه كلیسای شرقی را دوباره به زیر سلطة حكومت پاپی، وعالم مسیحی را به صورت جهان نیرومندی تحت فرمان پاپها در آورد وباردیگر شهر رم را به پایتخت جهان مبدل كند. این مفهوم ذهنی ناشی از نهایت دولتمردی بود
از مارس تا اكتبر 1095 اوربانوس به سیاحت در ایتالیای شمالی و فرانسة‌جنوبی مشغول بود و از امر ا وبزرگان قوم برای كمك ضروری در این راه نظر خواست. در كلرمون ، واقع دراوورنی،شورای تاریخی روحانی اجلاس كرد، هرچند كه یك روز سرد ماه نوامبر
بود، هزاران نفر از مردم نواحی و جوامع مختلف چادرهای خود را در میان صحرا برافراشتند،و چنان اجتماع عظیمی برپا شد كه هیچ تالاری گنجایش آن همه مردم را نداشت ،هنگامی كه هموطن خود اوربانوس دوم را بر بالای صفه بلند كردند، ووی به زبان خود آنها به ایراد مؤثرترین خطا به ها در تاریخ قرون وسطی پرداخت ، قلب همه از فرط احساسات در پس افتاد. پاپ خطاب به حاضران چنین گفت: ای نژاد فرانك! نژاد محبوب و برگزیدة خدا! … از مرزهای اورشلیم واز جانب قسطنطنیه خبر غم انگیزی
آورده اند كه قومی ملعون بكلی از خدا بیخبر جابرانه بر اراضی این مسیحیان هجوم برده با ویروانی وایجاد آتشسوزی مردم را از زاد و بومشان بیرون رانده اند. ابنان جماعتی لز اسرا به مملكت خویش برده و بخشی از آنها را زیر شكنجه هایی بیرحمانه به قتل رسانده اند . این مردم محرابها را بالوث وجود خویش آلوده می سازند وسپس آنها را ویران می كنند. قلمرو یونانیان اكنون به دست آنها تكه تكه شده است یونانیان از آن اراضی وسیعی كه پیمودن سراسر آن حتی بیش از دو ماه محروم شده اند.
جبهة مسلمان حركت كرد.
روز بعد بخت از او برگشت. لشكریان تازه نفسی برای كمك به صلاح الدین از راه رسیدند و ریچارد، كه دوباره بیمار شده بود و حمایتی از شهسواران مقیم عكا و صور نمی‌دید ، بار دیگر تقاضای صلح كرد. ریچارد در حالی كه در آتش تب می‌سوخت به صدای بلند آب یخ و میوه خواست. صلاح‌الدین به اجابت خواستة وی مقداری گلابی و هلو و برف، و همچنین طبیب شخصی خویش را، به بالین وی فرستاد. در دوم سپتامبر 1192 آن دو دلاور عهدنامه صلحی را برای مدت سه سال امضاء و خاك فلسطین را تقسیم كردند. طبق این عهدنامه، قرار شد كه ریچارد بر كلیة شهرهای ساحلیی كه تسخیر كرده بود، از عكا تا یافا، حكومت كند؛ مسلمانان و مسیحیان مجاز باشند آزادانه از اراضی یكدیگر عبور كنند؛ جان ومال زایران در اورشلیم محفوظ و مصون ماند؛لكن شهر بیت المقدس زیر نظر مسلمانان اداره شود ( بعید نیست كه چون بازرگانان ایتالیایی به طور كلی علاقمند به نظارت بر بنا در فلسطین بودند ، به همین سبب ریچارد را تشویق كرده باشند كه اورشلیم را در برابر مناطق ساحلی به مسلمانان واگذارد.) با تدارك تورنواها ، عقد صلح را جشن گرفتنند. و قایعنگار ریچارد درباره این رویداد می‌نویسد:« فقط خداوند تبارك و تعالی از شادمانی بی اندازه این دو سپاه آگاه است.» برای اندك زمانی افراد دل از تنفر شستند. ریچاد رهنگام سوار شدن بر كشتی به عزم انگلیس آخرین نامه گستاخانه خودرا خطاب به صلاح الدین فرستاد و در طی آن وعده داد كه سه سال دیگر برگردد و اورشلیم را بازستاند، صلاح الدین در جواب نوشت كه اگر وی ناگزیر شود سرزمین خود را از دست دهد ، باختن به ریچارد را بر هر آدم زنده دیگری مرجح می‌شمرد.
عدالت، شكیبایی، و میانه روی صلاح الدین كاردانی، شجاعت و تدبیر جنگی ریچارد را شكست داده بود؛ وحدت و وفاداری سرداران مسلمان بر نفاق و عهدشكنیهای سالاران فئودال تفوق یافته بود؛ تجربه نشان داده بود كه یك خط كوتاه مهمات سانی در عقب صفوف سپاه مسلمان بمراتب بر تسلط مسیحیان به دریاهای جهان مزیت داشت. وجود سلطان مسلمان نمونه بارزتر و مشخصتری از جمیع فضایل و نقایص مسیحی بود تا وجود شهریار مسیحی. صلاح الدین دینداری را به آنجا می رساند كه از تعقیب و آزار مخالفان دین پروایی نداشت، و در این قبیل مسائل چنان دستخوش احساسات می شد كه خصومتش با شهسواران پرستشگاه و مهمان نواز بیش از حد بود. با اینهمه ، معمولا با ضعفا بملامیت رفتار می كرد، با شكست خوردگام مهربان ، و در وفای به عهد چنان از دشمنان خویش برتر بود كه وقایعنگاران مسیحی در شگفت بودند چطور الاهیاتی چنین قادر است آدمی چنان به وجود آورد. وی با خدمتگزاران خویش در نهایت ملاطفت رفتار، وشخصاً به كلیة شكایتها رسیدگی می كرد. « پول در نظر وی همان اندازه قدر داشت كه خاك»، وآنچه در خزانه شخصی خویش به جا نهاد فقط یك دینار بود. چندی قبل از آنكه جان سپرد، خطاب به فرزندش ، به ظاهر اندرزهایی داد كه هیچ حكیم مسیحی قادر نبود سخنی پرمغزتر از آن بگوید:
پسرم، ترا به خدای تبارك و تعالی می سپارم .. طبق مشیت وی رفتار كن، زیرا آرامش خاطر در آن نهفته است. از خونریزی بپرهیز.. زیرا خونی كه بر زمین ریزد هرگز نمی‌خسبد. كوشش كن تا دل آحاد رعیت خود را به دست اوری و مراقب رفاه آنان باشی؛ زیرا تو از جانب خداوند و من به این سمت برگزیده شده ای تا خوشبختی آنها را تأمین كنی. جهد كن تا دلوزیران ، بزرگان، و امیران خویش را به دست آری. اگر من به مقام شامخی نایل آمده‌ام،علت آن است كه با محبت و ملاطفت دل مردم را تسخیر كرده ام.
وی در سال 1193، هنگامی كه پنجاه وپنج سال بیشتر از عمرش نمی‌گذشت، بدرود حیات گفت.
VII- چهارمین جنگ صلیبی : 1202- 1204
سومین جنگ صلیبی عكا را آازد ساخت، اما بیت المقدس را همچنان در دست مسلمانان باقی گذاشته بود. نتیجه ای چنین اندك از یك سلسله مبارزاتی كه در آن بزرگترین سلاطین اروپا شركت جسته بودند طبعاً مایه دلسردی بود. غرق شدن فردریك بارباروسا، فرار فیلیپ اوگوست، تصور آشكار ریچارد، توطئه های بی دغدغه شهسواران مسیحی در سرزمین مقدس، اختلافات بین شهسواران پرستشگاه و مهمان نواز، شروع مجدد جنگ بین انگلیس و فرانسه دماغ اروپای مغرور را به خاك سایید و ایقان دنی عیسی را در میان پیروان ان بیش از پیش ضعیف ساخت. لكن چون صلاح الدین زو در گذشت و امپراطوری وی تجزیه شد. امید مومنین اروپایی بالا گرفت. اینوكنتیوس سوم را از آغاز تصدی مقام پاپی خواستار كوشش دیگری در این راه بود و كشیش ساده ای به نام فولك دونویی، در طی موعظاتی، سلاطین و مردم را به شركت در چهارمین جنگ صلیبی دعوت كرد. نتایج حاصله به هیچ وجه مایه امیدواری نبود. امپراطور فردریك دوم پسری بود چهار ساله ؛ فیلیپ اوگوست شركت در یك جنگ صلیبی را برای یك عمر كافی می‌دانست؛ و ریچارد اول پادشاه انگلیس، كه آخرین نامة خو خطاب به صلاح الدین را فراموش كرده بود ، به سخنان تشویق آمیز فولك خندید و در پاسخ وی گفت : « به من توصیه می كنی كه سه دختر خویش یعنی غرور، آز و ناپرهیزكاری را ترك گویم. من آنها را به آنهایی كهب یش از همه استحقاق دارند می‌بخشم: غرورم را شهسواران پرستشگاه، آزم را به راهان سیتو، و ناپرهیزكاریم را به جماع اسقفان» با تمام این احوال، اینوكنیتوس در تقاضای خویش پافشاری ورزید. وی پیشنهاد كرد كه مبارزه علیه مصر در صورتی قرین كامیابی خواهد شد كه ایتالیا حاكم بر دریای مدیترانه باشد، و تسلط بر سرزمین ثروتمند و حاصلخیزی مثل مصر بهترین وسیله رسیدن به بیت المقدس و تسخیر آن شهر است پس از آنكه مدتی با و نیز چانه می زدند ، عاقبت آن جمهوری كوچك دریانورد را راضی كردند در برابر 85000 مارك نقره ( معادل 8500000 دلار) وسایل حركت چهار هزار و پانصد نفر شهسوار با مركب آنها، نه هزار تن از ملازمان ، و بیست هزار پیاده نظام به انضمام سیورسات نه ماهه آنها را از دریا فراهم سازد ؛به علاوه: پنجاه فروند كشتی جنگی مجهز به افراد پاروزن را در اختیار صلیبیون بگذارد. و نیز در مقابل این خدمات یك شرط قایل شد، و آن گرفتن نیمی از غنایم اراضی تصرف شده بود. لكن ونیزیها به هیچ وجه قصد حمله به مصر را نداشتند. سوداگران ونیزی همه ساله از طریق صدور الوار و آهن واسلحه به مصر، و وارد كردن غلام، میلیونها دلار استفاده می‌كردند و اكنون حاضر نبودند كه این داد وستد را به جنگ به مخاطره افكنند یا پیزا و جنووا در این معاملات سهیم سازند. به همین سبب، در همان حال كه مشغول مذاكره با كمیته صلیبیون بودند ، مخفیانه با سلطان مصر عقد اتحادی بستند و متعهد شدند كه آن كشور ار در برابر تهاجم بیگانگان حراست كنند. (1251) ارنول ، یكی از وقایعنگاران این عهد، اظهار می دارد كه ونیز برای منحرف ساختن جنگ صلیبی از فلسطین، رشوه چشمگیری دریافت كرد.
در تابستان 1352، لشكریان جدید صلیبی در ونیز گرد آمدند. سرداران این سپاه عبارت بودند از ماركزه یونیفا چوازمونفرا ، كنت لویی از بلرا، كنت بودوئن از فلاندر ، سیمون دومونفور ( كه بعدها در مبازره با بدعتگذاران آلبیگایی شهرت فراوانی به دست آورد ) ، و عده زیادی از بزرگان و اشراف عهد ، از جمله ژفروا دو ویلاردوئن ، و مارشال دوشامپانی، كه نه فقط در دیپلوماسی و مبارزات صلیبی سهم شایانی ایفا كرد، بلكه تاریخ فضاحت آور آن را به صورت خاطرات آبرومندی تدوین كرد كه خود مقدمه آثار ادبی منثور زبان فرانسه بود به سنت مالوف، اكثر صلیبیون از فرانسه می‌آمدند. به هر كس كه در این امر خطیر شركت می جست دستور داده شده بود كه به نسبت استطاعت مالی خویش مبلغی پول نقد همراه بیاورد تا 85000 مارك نقره ای كه ونیز مطالبه می كرد گرد آید. پس از گرد آوری تمام وجوه ،هنوز 34000 مارك كمبود داشتند . انریكو داندولو ، دوج تقریباً نابینای ونیز «كه دلش را دریای كرم می‌خواندند»، با تمام حرمتی كه از آن مردی نود و چهار ساله بود، پیشنهاد كرد كه اگر صلیبیون در تسخیر بندر زارا به و نیز مدد رسانند، جمهوری مزبور از تقاضای ما بقی پول صرف نظر خواهد كرد. این بندر بعد از خود و نیز مهمترین بندر دریای آدریاتیك محسوب می شد. در 998 ونیز آن را تسخیر كرده بود، وبارها در آنجا مردم علم شورش برافراشته و منكوب شده بودند. اما در این تاریخ به مجارستان تعلق داشت و تنها راه ارتباط اراضی مجارنشین با دریا بود. از آنجا كه ثروت و قدرت این بندی رو به فزونی بود، و نیز بیم آن داشت كه رقیب عمده وی در تجارت آدریاتیك شود. اینوكنتیوس سوم چنین پیشنهادی را شریرانه نامید و تهدید كرد كه هر كس در اجرای این نقشه شریك شود، او را تكفیر می كند. لكن صدای دلنواز سكه های طلا آن قدر بلند بود كه امكان نداشت سخنان بزرگترین و مقتدرترین پاپهای عالم به گوش كسی رسد. ناوگان مشترك جنگجویان بر زارا هجوم بردند و آن بندر را در عرض پنج روز تسخیر، و غنایم به دست آمده را میان خود تقسیم كردند. آنگاه صلیبیون هیئتی را به شفاعت نزد پاپ روانه داشتند و تقاضای عفو كردند. پاپ بر ایشان آمرزش فرستاد ، لكن تقاضا كرد كه غنایم به دست آمده را مسترد دارند، صلیبیون از پاپ برای آمرزش گناهان تشكر كردند ، اما غنایم را نگاه داشتند. ونیزیها حكم تكفیر پاپ را نادیده انگاشتند و درصدد اجرای دومین قسمت برنامه خویش، كه تسلط بر قسطنطنیه بود، برآمدند.
حكومت سلطنتی بیزانس از جنگهای صلیبی چیزی نیاموخته بود؛ كمكی كه در این مبارزات به صلیبیون كرد اندك بود، اما منافعی سرشار عایدش شد؛ قسمت اعظم آسیای صغیر را دوباره به چنگ آورد و با آرامش و قرار شاهد تضعیف متقابل اسلام و غرب در كشمكشی كه بر سر فلسطین روی می داد شد. امپراطور ما نوئل هزاران نفر از ونیزیها را در قسطنطنیه زندانی، و چند صباحی امتیازات تجارتی ونیز را در آن سامان لغو كرده بود (1171). اسحاق دوم، ملق به آنگلوس، بی هیچ ناراحتی و دغدغه خاطری . با اعراب مسلمان متحد شده بود. در 1195 اسحاق به بدست برادرش الكسیوس سوم خلع، زندانی و نابینا شد. پسر اسحاق، كه او نیز آلكسیوس نام داشت، به آلمان گریخت. در 1202 وی عازم ونیز شد و از سنای ونیز و صلیبیون تقاضا كرد كه پدرش را نجات دهند و دوباره به مقام سلطنت بردارند، و در عوض وعده داد كه برای هجوم به مسلمانان همه نوع سیورسات در اختیار آنها قرار دهد . داندولو و بارونهای فرانسوی قرار داد سنگینی را بر آلكسیوس جوان تحمیل كردند : به این معنی كه از وی تعهد گرفتند مبلغ 200000 مارك نقره به صلیبیون تسلیم كند، سپاهی مركب از ده هزار نفر را برای خدمت در فلسطین مجهز سازد، و كلیسای ارتدوكس یونانی را مطیع و منقاد پاپ اعظم گرداند.
با وجود این رشوه زیركانه، اینوكنتیوس سوم صلیبیون را از هجوم به امپراطوری بیزانس بازداشت ، و تهدید كرد كه هر كس را كه از گفته او تخلف ورزد تكفیر خواهد كرد. برخی از اعیان حاضر به شركت در چنین ماجرایی نشدند. بخشی از سپاهیان ، خود را از مبارزات بیزانس بازداشت، و تهدید كرد كه هر كس را كه از گفته او تخلف ورزد تكفیر خواهد كرد. برخی از اعیان حاضر به شركت در چنین ماجرایی نشدند. بخشی از سپاهیان، خود را از مبارزات صلیبی معاف دانستند و به زادو بومشان برگشتند. لكن امید به تسخیر ثروتمدترین شهر اورپا چنان اندیشه نوید بخشی بود كه تاب و توان از همه می برد.
جهت دریافت فایل مقاله بررسی جامع جنگ های صلیبی لطفا آن را خریداری نمایید
قیمت فایل فقط 3,000 تومان
برچسب ها : تحقیق بررسی جامع جنگ های صلیبی , پروژه بررسی جامع جنگ های صلیبی , مقاله بررسی جامع جنگ های صلیبی , دانلود تحقیق بررسی جامع جنگ های صلیبی , بررسی جامع جنگ های صلیبی , جنگ , صلیبی